Lời châm biếm của trung thần giúp Tề Uy Vương thức tỉnh

Câu chuyện kể về mưu sĩ Thuần Vu Khôn can gián vua Tề, giúp nhà vua thức tỉnh và phát huy khả năng cai trị đất nước.

Tề Uy Vương là nhà vua kế vị của nước Tề. Khi còn là thái tử, Tề Uy Vương là một nam tử rất có tài năng, không những chăm chỉ học tập kiến thức văn võ mà còn dốc nhiều sức lực học tập mưu lược quản lý quốc gia, mong mình có thể xây dựng quốc gia thành một nước lớn sau khi kế vị. Nhưng sau khi kế vị, Tề Uy Vương phát hiện làm vua có quyền uy và nhiều thứ hưởng lạc lớn hơn nhiều so với thái tử. Buổi chầu hàng ngày, đại thần ủng hộ, sau khi về tới cung còn có thức ăn, rượu ngon và mỹ nữ, dần dần chí lớn giảm thiểu.

Hai năm trôi qua, Tề Uy Vương ngày càng say đắm trong rượu ngon và sắc đẹp, hàng ngày chỉ uống rượu và đi săn bắn, giao mọi việc đại sự cho đại thần đi làm. Cho nên, chính trị không đi vào nền nếp, quan lại bắt đầu tham nhũng, xao lãng bổn phận, quốc lực ngày càng yếu đuối. Các nước xung quanh đều hòng nhân dịp này xâm phạm nước Tề, quan lại ngay thẳng và nhân dân hết sức lo lắng, nhưng lại không dám can gián Tề Uy Vương, sợ bị quở mắng và phạt tội.

Có một mưu sĩ tên là Thuần Vu Khôn, khẩu tài rất tốt, nói năng khéo léo, thường dùng một số ẩn ngữ thú vị để biện luận với người khác. Thuần Vu Khôn biết Tề Uy Vương cũng rất thích nói ẩn ngữ để thể hiện trí tuệ của mình, nên Thuần Vu Khôn quyết định tìm một cơ hội để can gián Tề Uy Vương.

Một hôm, khi gặp Tề Uy Vương, Thuần Vu Khôn nói rằng: “Thưa bệ hạ, thần có một câu đố, xin bệ hạ đoán thử”. Tề Uy Vương bèn hỏi: “Câu đố gì?”.

Thuần Vu Khôn nói: “Ở một nước có một loại chim lớn, sống ở cung đình ròng rã ba năm, nhưng nó vừa không tung cánh bay lượn, vừa không ra tiếng kêu, chỉ co quắp không có mục đích nào, thần xin bệ hạ đoán chim này là chim gì?”.

Tề Uy Vương biết Thuần Vu Khôn châm biếm mình là nhà vua một nước, lại không làm nên việc gì. Nhưng nên trả lời cái gọi là câu đố của Thuần Vu Khôn như thế nào đây?

Nghĩ khá lâu, Tề Uy Vương trả lời Thuần Vu Khôn rằng: “Nhà ngươi không biết gì cả, chim lớn này không bay thì thôi, nếu bay thì sẽ lên tới trời cao, nó không kêu thì thôi, nếu kêu thì chắc sẽ chấn động mọi người. Nhà ngươi cứ chờ đợi mà xem”.

Từ đó về sau, Tề Uy Vương đóng cửa suy nghĩ về những sai lầm của mình, quyết định ăn năn hối lỗi, phấn chấn tinh thần, làm nên những việc lớn.

Tề Uy Vương trước tiên chỉnh đốn chính trị nhà nước, triệu gặp quan lại toàn quốc, khen thưởng những quan lại tận tụy với công tác, trừng phạt nghiêm ngặt những quan lại tham nhũng và không có tài năng, rồi chỉnh đốn quân sự, tăng cường lực lượng quân đội. Nước Tề thay đổi bộ mặt hoàn toàn một cách nhanh chóng, và tràn đầy sức sống bừng bừng. Được biết tin này, những nước hòng xâm lược nước Tề đều lấy làm ngạc nhiên, nói Tề Uy Vương thật giống một chim lớn, “Không kêu thì thôi, kêu thì chấn động mọi người.”