Sống như hòn đá hay cục gạch?

Truyền thuyết kể rằng, Lão Tử cưỡi trâu xanh qua ải Hàm Cốc, khi đến phủ Hàm Cốc, ngài đã lưu lại cho phủ doãn 5000 chữ “Đạo Đức Kinh”.

Lúc bấy giờ, một cụ già tóc bạc da hồng hào huênh hoang đến phủ tìm ngài.

– Nghe nói tiên sinh học rộng tài cao, xin lão tiên sinh hãy chỉ giáo cho tôi chuyện này.

Ông cụ đắc ý nói: “Tôi năm nay đã 106 tuổi. Nói thực, từ khi thiếu niên đến giờ, ngày nào cũng sống an nhàn. Người bằng tuổi với tôi đều chết cả, họ khai khẩn hàng trăm mẫu đất, ruộng vườn mênh mông cuối cùng lại không còn gì, xây hàng trăm mét tường thành nhưng đâu được hưởng thụ tiếng lộc cộc xe ngựa đi trên đó, xây bốn căn nhà nhưng lại chôn thân nấm mồ nơi ngoại ô hoang vu. Còn tôi, cả đời không phải gặt cũng không phải cấy, nhưng vẫn có ngũ cốc để ăn, tuy không xây nhà gạch, nhưng vẫn có căn nhà che mưa che nắng. Tiên sinh, liệu có phải bây giờ tôi có thể cười cho cuộc đời vất vả bận rộn của họ chứ, lao lực cả đời chẳng thu hoạch được gì, chỉ là đổi lại khiến bản thân chết trẻ mà thôi.”

Lão Tử nghe xong, mỉm cười nói với phủ doãn:

– Xin hãy lấy cho tôi một miếng gạch vỡ và một hòn đá lại đây.

Nói đoạn, Lão Tử mang gạch vỡ và hòn đá đến đặt trước mặt ông cụ rồi nói:

– Nếu chỉ được chọn một trong hai, thì ông chọn gạch vỡ hay hòn đá?”

Ông lão đắc ý chọn miếng gạch đặt trước mặt mình rồi nói:

– Tôi đương nhiên chọn miếng gạch này rồi.

Lão Tử vuốt râu, cười hỏi ông lão:

– Tại sao?

Ông lão chỉ vào hòn đá nói:

– Hòn đá này chẳng có góc cũng chẳng có cạnh, lấy nó làm gì? Mà miếng gạch lại có tác dụng.

Lão Tử lại hỏi những người đang đứng xem chung quanh:

– Các vị chọn gạch vỡ hay chọn đá?

Mọi người ai nấy đều đồng thanh sẽ lấy gạch bỏ đá.

Lão Tử lại quay ra hỏi ông lão:

– “Tuổi thị của đá dài hơn, hay tuổi thọ của gạch dài hơn?”

Ông lão nói:

– Đương nhiên là hòn đá rồi.

Lão Tử thư thái cười nói:

– Hòn đá trường thọ hơn nhưng mọi người không ai chọn nó, viên gạch tuy đoản thọ nhưng mọi người lại chọn, chẳng qua là bởi nó hữu dụng. Vạn vật trong cõi trời đất cũng là như thế. Thọ tuy ngắn mà có ích, mọi người đều chọn, đều thích, thế thì là ngắn mà không hề ngắn. Sống lâu mà lại vô dụng, mọi người đều bỏ qua, mặc nhiên quên mất, nên dài mà lại là ngắn.

Ông lão nghe xong tự cảm thấy hổ thẹn vô cùng, không nói gì cả, vội vàng bỏ đi.