Skip to main content

Socrates bàn về ngụy biện: Người sạch sẽ và người dơ dáy, ai sẽ tắm trước?

Trong một lần lên lớp, các học sinh của nhà hiền triết Socrates đã thỉnh giáo ông rằng: “Thưa thầy, thầy có thể lấy ví dụ thực tế để nói rõ rốt cuộc thế nào là ngụy biện được không ạ?”.
Ngài Socrates suy nghĩ một chút, sau đó nói: “Có hai người đến nhà thầy làm khách, một người rất sạch sẽ, còn người kia thì rất bẩn thỉu. Thầy mời hai người này đi tắm, các em thử nghĩ xem, hai người họ ai sẽ là người đi tắm trước?”.
Một em học sinh lớn tiếng nói: “Điều này mà thầy còn phải hỏi sao, tất nhiên là người bẩn thỉu kia rồi ạ!”.
“Sai rồi, là người sạch sẽ kia!”. Ngài Socrates nói: “Bởi vì người sạch sẽ kia đã dưỡng thành thói quen tắm rửa, còn người bẩn thỉu lại cho rằng không cần phải tắm rửa. Các em hãy nghĩ thử đi, rốt cuộc ai sẽ đi tắm trước đây?”.
Hai học sinh đáp: “Là người sạch sẽ kia ạ!”
Ngài Socrates lại phản bác nói: “Không đúng, là người bẩn thỉu. Bởi vì người bẩn thỉu cần phải tắm rửa hơn là người sạch sẽ kia!”.
Sau đó, Ngài Socates lại hỏi thêm lần nữa: “Vậy thì, trong hai người khách rốt cuộc ai sẽ đi tắm trước?”
Ba em học sinh lớn tiếng lặp lại câu trả lời lần thứ nhất: “Là người bẩn thỉu!”.
“Lại không đúng rồi. Đương nhiên là cả hai người đều sẽ đi tắm!”. Ngài Socrates nói: “Bởi người sạch sẽ có thói quen tắm rửa, còn người bẩn thỉu kia thì cần phải đi tắm. Thế nào, rốt cuộc ai sẽ là người đi tắm trước đây?”.
Bốn em học sinh lưỡng lự trả lời: “Thế thì xem ra là cả hai người đều sẽ đi tắm!”
“Không đúng, cả hai đều sẽ không tắm“. Socrates giải thích: “Bởi vì người bẩn thỉu không có thói quen tắm rửa, còn người sạch sẽ kia thì không cần phải tắm!”.
“Lời thầy nói đều có đạo lý cả, nhưng chúng em rốt cuộc nên phải hiểu thế nào đây?”. Các học sinh có vẻ bất mãn nói: “Mỗi lần thầy nói đều không như nhau, nhưng lại đều luôn đúng cả!“.
Ngài Socrates nói: “Chính là như vậy! Các em xem, ở hình thức bề ngoài thì dường như là vận dụng thủ đoạn suy luận chính xác nhưng trên thực tế lại là trái với quy luật khách quan, đưa ra kết luận nghe thì thấy đúng nhưng lại là sai, đây chính là ngụy biện! Thủ đoạn ngụy biện thông thường là thay đổi luận đề, bịa đặt luận cứ, luận chứng vòng vo, suy luận máy móc, nói to nói nhiều để lấn át lẽ phải, cắt câu lấy nghĩa (lấy một câu trong lời nói của người khác rồi giải thích theo ý mình)…”
“Lỗi logic” trong ngụy biện
Các học sinh lại thỉnh giáo ngài Socrates rằng: “Thưa thầy, ngụy biện chính là cố ý làm luận chứng cho lý lẽ sai trái nào đó, lỗi logic tinh vi không dễ phát hiện. Thầy có thể dùng ví dụ để làm rõ một chút làm sao mới có thể nhìn thấy được lỗi logic trong ngụy biện đó?”.
Ngài Socrates suy nghĩ một hồi, đưa ra một ví dụ kiểm tra trí khôn: “Có hai người công nhân cùng nhau sửa chữa ống khói đã nhiều năm chưa từng sửa chữa. Khi họ chui từ ống khói ra, một người thì rất sạch sẽ, còn người kia thì muội than nhem nhuốc khắp người. Thầy hỏi các em, ai sẽ đi tắm trước?”
Một em học sinh nói: “Đương nhiên là người công nhân bị bụi bám đầy người sẽ đi tắm trước ạ!”.
Ngài Socrates nói: “Thật sao? Mong các em hãy chú ý, người công nhân sạch sẽ thấy người kia bụi bẩn khắp người, anh ta chắc chắn sẽ cho rằng từ trong ống khói chui ra thật sự rất bẩn. Còn người bụi bẩn kia nhìn sang thì thấy đối phương rất sạch sẽ, lúc đó anh ta khẳng định rằng bản thân mình nhất định cũng rất sạch sẽ. Bây giờ thầy hỏi các em, ai sẽ là người đi tắm trước?”
Hai em học sinh rất phấn khích tranh nhau trả lời trước: “Ồ! Em biết rồi! Người công nhân sạch sẽ nhìn thấy người công nhân kia toàn thân bụi bẩn, nên tất nhiên sẽ cho rằng bản thân mình cũng bẩn như vậy. Còn người công nhân người đầy bụi bẩn kia bởi vì thấy đối phương sạch sẽ, nên sẽ tưởng rằng mình cũng sạch sẽ như vậy. Thế nên, nhất định là người công nhân sạch sẽ đó sẽ chạy đi tắm rửa trước rồi”.
Ngài Socrates nhìn các em học sinh khác một lát, dường như tất cả họ đều đồng ý với câu trả lời này.
Ngài Socrates lại chậm rãi nói: “Đáp án này cũng không đúng. Hai người cùng chui từ trong ống khói đó ra, làm sao có chuyện người này sạch sẽ, còn người kia bẩn thỉu được? Đây chính là trái với quy luật khách quan, cũng chính là lỗi logic trong ngụy biện“.
Các em học sinh lại thỉnh giáo ngài Socrates: “Thưa thầy, vậy ta nên đối đãi như thế nào với tác dụng của ngụy biện?”
Ngài Socrates trả lời: “Biết ăn nói không bằng biết lắng nghe. Ngụy biện nhìn ngoài thì thấy hiệu nghiệm, nhưng chỉ hữu hạn thôi. Xảo trá không bằng vụng về mà chân thành, muôn vàn diệu kế không bằng sống đúng đạo làm người”.

Comments

Popular posts from this blog

Mình cũng chỉ muốn đóng góp ý kiến mà thôi!

Mình góp ý nhé. Ý kiến của mình là như này, mình nói ra nếu có mất lòng anh em thì mình cũng chịu, tại vì mình cũng chỉ muốn đóng góp một chút ý kiến cho anh em biết là mình cũng là một người có ý kiến, mình là con người không thích nói dài dòng, chỉ đơn giản muốn góp ý kiến cho mọi người biết thôi, mong mọi người hãy hiểu và thông cảm cho mình, mình xin góp ý một ý kiến cực kì ngắn gọn cho anh em hiểu mình không muốn vòng vo, nói dài chỉ là một cái ý kiến ngắn gọn không cần dài. Đấy nói tóm lại là mình góp ý vậy thôi còn anh em hiểu hay không thì cũng không biết. Ai đang rảnh thì bỏ vài giây ra để đọc cmt này.... Để biết là mình có góp ý kiến. Mong ae hiểu vì mình cũng chỉ muốn đóng góp ý kiến mà thôi!

Luật sư bán giếng

  Một luật sư đã bán cái giếng của mình cho một giáo sư. Hai ngày sau, luật sư đến gặp giáo sư và nói: "Thưa ông, tôi đã bán cho ông cái giếng, nhưng không kèm theo nước. Nếu ông muốn sử dụng nước, ông sẽ phải trả thêm phí". Giáo sư mỉm cười và nói: "Vâng, tôi sắp đến đón ông. Tôi định nói rằng ông nên lấy nước ra khỏi giếng của tôi, nếu không ông sẽ phải bắt đầu trả tiền thuê giếng từ ngày mai". Nghe vậy, luật sư trở nên lo lắng và nói: "Ồ, tôi chỉ đùa thôi"! Giáo sư cười và nói: "Đây là cách những người như ông trở thành luật sư sau khi học với chúng tôi".

4 người vợ của nhà Vua

  Một người đàn ông chưa thành Vua cũng “có thể có“ hình bóng của 3 người phụ nữ Đó là: - Một Thiếu phụ chính chuyên “để quán xuyến“ nơi hậu trường. - Một Giai nhân sắc sảo “để sát cánh “nơi thương trường. - Và một Cô em nhí nhảnh “để nhảy nhót “nơi vũ trường. Người thứ nhất có thể sát cánh với anh nơi thương trường và người thứ hai có thể nhảy nhót với anh nơi vũ trường chứ người thứ ba “thì không thể “ quán xuyến hậu trường cho anh được.Và khi anh chết rất “ có thể “người thứ hai sẽ đến dự đám ma còn người thứ ba thì “không thể “xuất đầu lộ diện Ông ấy đặc biệt trân trọng người vợ thứ tư của mình. Ông ấy đã tặng cô ấy những món quà xa hoa, trang sức quý hiếm, quần áo xa hoa. Cô ấy xinh đẹp, thanh lịch, và ông ấy muốn điều tốt nhất cho cô ấy. Ông ấy cũng yêu người vợ thứ ba của mình, người mà ông ấy nghĩ là tuyệt vời. Ông ấy thích khoe cô ấy trước đám đông, trưng bày cô ấy ở các buổi dạ hội. Nhưng sâu thẳm, ông ta sợ rằng một ngày nào đó cô ta sẽ bỏ ông ta theo một vị vua khác. Ôn...